Adet devri ağrısı menstural döngünün olağan bir kesimidir. Bayanların yarısından fazlası adet sırasında bazen hafif, bazen de şiddetli ağrılar yaşamaktadır. Bu ağrılar dönemsel olarak bayanları toplumsal hayatlarında zorlayabilir. Bu periyotta bayanlar en çokdepresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, sonluluk, gerginlik, asabileşme, ıstırap hali, öfke ve dikkat azlığı üzere his durumları ile baş etmeye çalışıyorlar.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum kısmından, Dr. Öğr. Üyesi Şefik Gökçe ‘Şiddetli regl ağrıları’ hakkında bilgiler verdi.
Premenstruel Sendrom (PMS) bayanlarda adet öncesi devirde adetten yaklaşık 1 hafta evvel başlayan ruhsal ya da fizikî bir kadro ezalara ve gerginliklere verilen isimdir. PMS, bayanlarda adet döngüsünün yumurtlama işlevinden sonra başlayan, geç luteal faz denilen devirde göğüslerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik ve kilo alımı üzere fizikî ve depresif his durumudur. Gerginlik üzere ruhsal belirtilerle ortaya çıkan tablo, mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkar
Her yıl yaklaşık 12 defa adet gören bir bayan için, yılda yaklaşık 3-4 ay sorunlu bir periyodu söz eder ki bu büyük bir sayıdır ve kişinin hayat kalitesini düşürmektedir. Çoklukla 25-35 yaş ortasında başlayan PMS belirtileri bayanların yaklaşık 85’inde görülür. Lakin bunların yalnızca 5’inda günlük hayat önemli manada etkilenir.
PMS’nin nedenleri;
PMS’nin nedeni tam olarak belirli değildir. Mineral yetersizliği (magnezyum , çinko), Vitamin yetersizliği (A,B vitaminleri), Hormonal dengesizlik (Progesteron yetmezliği ve öteki birtakım hormanal bozukluklar), Kan şekerinin düşük olması, Bedende çok sıvı tutulması, Beyindeki birtakım kimyasal ileticiler, Bastırılmış cinsel istek, ruhsal nedenler olarak sıralansa da en yeni tahlil; merkezi hudut sisteminde oluşan hassaslık varsayımıdır. Bu varsayıma nazaran PMS, hormonal bir dengesizlikten çok hormonlardaki “normal” değişikliklere karşı çok hassaslığın oluşmasıdır. Hormonal işleyişte adet nizamına bağlı olarak döngüsel bir formda ortaya çıkan olağan değişikliklere karşı hassas olan bayanlarda, bu değişiklikler merkezi hudut sisteminde ve etrafındaki başka maksat dokularda PMS ile bağlantılı biyokimyasal olayları tetiklemektedir. Merkezi hudut sisteminde adet öncesi gerginlik belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açan süreçlerde en değerli rolü serotonin hormonu üstenmektedir. His durum durumlarında çok değerli bir rol oynadığı düşünülen bir beyin kimyasalı olan serotoninin dalgalanmaları, PMS semptomlarını tetikleyebilir. Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) olan bayanlarda yapılan çalışmalar, olağan bayanlara kıyasla serotonerjik sistemde birçok farklılıklar olduğunu göstermiştir.
PMS’nin belirtileri;
PMS bazen tüm beden sistemlerini ağır formda etkileyebilir ve bu durumda her organa ilişkin belirtiler meydana gelebilir, kadıların toplumsal ve iş hayatını olumsuz etkilediğinde şahısta depresyona dahi sebebiyet verebilir. PMS’nin ruhsal belirtileri depresyon, yorgunluk hissi, çok ahenge etrafa ilginin azalması, his durumu dalgalanmaları, sonluluk, gerginlik, asabileşme, hüzün hali, öfke, dikkat azlığı halinde olabilir. Başka belirtiler ise;
- Göğüslerin olgunlaşması, büyümesi ve ileri derecede hassaslaşması biçiminde göğüs belirtileri olabilir.
- Bedende ödemlere (su tutulumuna) ve değişik bölgelerde şişliklere yol açar. Bu periyotta beden yükünde 2-3 kiloya kadar yük artışı olabilir.
- Baş ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, çok susama alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı, akne (sivilce) ortaya çıkması başka sık gözlenen belirtilerdir.
PMS tanısı;
PMS’yi teşhis etmek için fizikî bulgular yahut laboratuvar testleri yoktur. Belirtiler öngörülebilir adet öncesi sisteminin bir kesimiyse, tabip tarafından makul bir semptom PMS’ye bağlanabilir. Adet öncesi periyotta birtakım şikayetlerle başvuran her bayana PMS tanısı koymak, bayanın gereksiz yere kimi tedavilere ve bunların yan tesirlerine maruz kalması manasına geleceğinden fakat birtakım kriterleri taşıyanların PMS tanısı konur. PMS’li bayanların çoklukla kendi kendilerine teşhis koyarak doktora başvururlar. Lakin bu bayanların birçoklarında ya abartılmış premenstruel belirtiler kelam bahsidir ya da öbür bir hastalık vardır. Teşhisin düzgün koyulup tedavinin yanlışsız bir halde verilmesi için eksiksiz bir jinekolojik sorgulama ve muayene yapılmalı, birtakım destekleyici laboratuvar tetkikleriyle tanıya gidilmelidir. Kronik yorgunluk sendromu, tiroid bozuklukları ve depresyon ve anksiyete üzere his durum bozuklukları dahil birtakım durumların PMS’yi taklit edebildiği unutulmamalıdır. Bu ayrımı yapmak ve net bir teşhis sağlamaya yardımcı olmak için tiroid işlev testi yahut ruh hali tarama testleri üzere testler istenebilir.
Premenstrüel sendrom tanısı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin son 3 ay boyunca adet öncesi devirde görülmesi ile PMS tanısı konur. PMS belirtilerinin adetten 5 gün evvel başlaması ve adetin 4. Gününden itibaren de bu şikayetlerin geçmesi gerekir.
- Depresyon
- Öfke patlamaları
- Gerginlik
- Anksiyete
- Sonluluk
- Toplumsal çekilme
- Başağrısı
- Göğüslerde hassasiyet
- Karında şişlik
PMS tedavisi;
Şimdi PMS’a tam olarak tesirli ilaç bulunamamaktır. Belirtileri hafif ya da orta şiddetle olan hastalar için ilaç tedavisi dışında alınabilecek tedbirlerden uygun yarar görülebilir.
En değerlisi ruhsal dayanaktır. Bunun birtakım bayanlarda olabileceği, belirtilerin giderek kötüleşmeyeceğini bilakis yaşı ilerledikçe azalacağı olayın hormonlara karşı dokuların bir çeşit hassas yanıtı olduğu, birçok bayanda bu belirtilerin olduğunu ve tedavisi olan hastalık olduğunu bilmesi gerekir.
Doğum denetim hapları: Bu ilaçlar bilhassa beraberinde regl düzensizliği ve dismenore (adet sancısı) olan PMS hastalarında yarar gösterir. Fakat kimi bayanlarda doğum denetim hapı kullanımı PMS’nin ruhsal belirtileri şiddetlendirebilmektedir.
Ağrı kesici – iltihap giderici ilaçlar: Belirtiler başlar başlamaz tertipli alındığında ve adetin ikinci-üçüncü gününe kadar kullanıldığındabu ilaçlar bilhassa PMS ile bir arada adet sancısı üzere ek belirtileri olan bayanlarda yararlı olabilmektedir.
GnRH analogları: Bu hormon ilaçları yumurtalıkları büsbütün susturarak östrojen progestron salgısı sıfırlayan ilaçlardır. Dikkatli bir kıymetlendirme sonrası kesinlikle tabip denetiminde kullanılmaları gerekir. Uzun mühlet kullanıldıklarında kemik erimesi üzere önemli sonuçlar doğurabileceklerinden tedavi müddeti uzayacaksa beraberinde östrojen desteği yapılır.
Histerektomi (Rahimin alınması): PMS’de tüm yollar başarısız kalındığında yumurtalıklarla bir arada rahim ameliyatla çıkarılır. Fakat günümüzdeki tesirli ilaçların sayesinde giderek az uygulanan bir tedavi biçimi haline gelmiştir.
Ödem (şişmeleri olanlar) için tedavi: Nikotin ADH (vücutta su tutan hormon) salgısını uyardığı için sigara azaltılmalı, en güzeli bırakılmalıdır. Sol tarafta yatılarak uyunması genel beden ödemi olanlarda yararlıdır. Ödem tedavisinde birtakım idrar söktürücüler yarar verebilirler.
Besinler: Kafein (kahve, çay, çikolata, kola ve kimi ağrı kesicilerde bulunur) PMS bağlı baş ağrılarının ve göğüs ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. PMS’li bayanlar siklusun ikinci yarısında (yumurtlama sonrasında) alkole karşı çok hassaslık geliştiğinden bu günlerde alkol alınması PMS belirtilerin artmasına neden olabilir. Şişmeleri (ödem) olanlar için sigara azaltılmalı yahut bırakılmalıdır. Zira nikotin bedende su meblağ hormonal salgısını uyarır. Sol tarafına yatılarak uyuması genel beden ödemi olanlar da yararlıdır. Gerekirse tuz kısıtlanmalıdır. Yeniden diyette kırmızı et azaltılmalı balık, zerzevat ve meyve tercih edilmelidir.
Antrenman: Sistemli idman PMS’nin belirtilerini azaltır. Muhtemelen bu durum beyin endorfin düzeyini artırıcı özelliğine bağlıdır. (Endorfin bedenden salgılanan “morfin” dir ve rahatlatıcı gevşetici özellikleri vardır.) Ayrıyeten; bedenin oksijenlenmesini artırır. Gerilimsiz sağlıklı ve nizamlı hayat, gevşeme teknikleri meditasyon yahut yoga üzere prosedürler yararlıdır.
Mastalji (meme hassasiyeti) için tedavi: PMS’li hastalarda mastalji tanısı konur ve fibrokistik hastalık üzere başka göğüs ağrısı nedenlerinin ortaya çıkarılması için tam bir göğüs muayenesi yapılmalıdır. Mastalji tedavisinde göğüslerin alttan güzel destekleyen bir sütyenin gece gündüz kullanılması, kafein alımının kısıtlanması sigara içilmemesi birden fazla hasta için kâfi olur. Besinlerde yağın azaltılması, diüretik ve A, B, E vitamini kullanımı da birtakım hastalarda olumlu sonuçlar verir. Gerekli durumlarda danazol ve bromokriptin üzere ilaçlar da kullanılabilir.
Ruhsal belirtileri için tedavi: Ruhsal belirtiler kolay duygusal dalgalanmaları biçiminde olabileceği üzere ağır depresyon halinde de ortaya çıkabilir. Tedavide antidepressan ilaçlar ve gerekli durumlarda psikiyatrik kıymetlendirme sonucuna nazaran daha farklı ilaçlar kullanılabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı