Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Doğal Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komitesinde kabul edildi.
Teklifle, nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler üzerinde düzenleme, kıymetlendirme, yetkilendirme, denetleme faaliyetleri ve yaptırımları uygulayabilme yetkisini haiz Nükleer Düzenleme Kurumunun yetki, sorumlulukları ile nükleer ziyanlar hakkında tüzel sorumluluk rejiminin belirlenmesi amaçlanıyor.
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve hususlar de düzenleme kapsamında yer alacak.
Teklifte, nükleer ziyanlara ait tüzel sorumluluk kararlarının uygulanmasında yer verilmeyen tanımlar konusunda Paris Kontratı’nda yer alan tanımlar temel alınacak.
Genel unsurlar
Düzenlemeyle nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait yürütülecek faaliyetler konusunda genel unsurlar de belirleniyor.
Nükleer güç ve nükleer unsurlarla ilgili rastgele bir faaliyeti yürütecek gerçek yahut hukuksal bireyler, Türkiye’nin taraf olduğu nükleer teminat ile ilgili milletlerarası muahede ve mukavelelere uymakla yükümlü olacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek jenerasyonların radyasyona maruz kalma riskini içeren her türlü faaliyette; faaliyetin ferdî yahut toplumsal açıdan yarar sağlaması, faaliyet nedeniyle maruz kalınabilecek radyasyon dozlarının mümkün ve makul olan en düşük seviyede tutulması, bu radyasyon dozlarının Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen doz hudutlarını aşmaması prensipleri temel alınacak.
Nükleer güç ve radyasyona ait faaliyetler ile bu faaliyetlerle ilgili kişi, tesis, aygıt ve unsurlar güvenlik, emniyet ve nükleer teminat açısından düzenleyici denetime tabi olacak. Düzenleyici denetime ait verilecek muafiyetler ile bu muafiyetlerin hudut ve şartları, güvenlik ve emniyetle ilgili gerekleri karşılayacak formda, dereceli yaklaşım temel alınarak Nükleer Düzenleme Kurumunca yönetmelikle belirlenecek.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlerde güvenlik ve emniyet, öncelikli olarak sağlanacak.
Çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek kuşakların radyasyona maruz kalması riskini doğuracak her türlü faaliyete ait bu riskten etkilenebilecek şahısların bilgilendirilmesi temel olacak.
Yetkilendirme ve kontrol
Nükleer güç ve iyonlaştırıcı radyasyona ait faaliyetler, Nükleer Düzenleme Kurumuna bildirimde bulunulmaksızın yahut kurumdan yetki alınmaksızın yürütülemeyecek. Bu faaliyetleri yürütmek isteyen gerçek yahut hukukî bireyler Nükleer Düzenleme Kurumuna başvuracak. Kurum güvenlik yahut emniyetle ilgili unsurları temel alarak bildirim yahut yetkilendirme gerektiren faaliyetleri belirleyecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atık tesisi işletmek ve radyasyon uygulamalarını yürütmek için lisans alınacak. Kurumdan sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yahut Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına nazaran kurulmuş hukukî şahıslar lisans alabilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumundan nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atık tesislerinin inşa edilmesi, işletmeye alınması, işletmeden çıkarılması, yine işletmeye geçilmesi ile tesiste güvenlik ve emniyeti ilgilendiren değişiklik yapılması için müsaade alınacak.
Ayrıyeten radyoaktif unsurların ihracatı, ithalatı, taşınması, transit geçirilmesi, nükleer teminat kapsamında, nükleer alanda kullanılmak için özel dizaynlanmış yahut hazırlanmış husus, materyal, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknoloji ile nükleer çift kullanımlı unsur, materyal, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknolojinin ihracatı; nükleer teminat kapsamında kurum tarafından belirlenen husus, materyal, ekipman, sistem, bileşen yahut ilgili teknolojinin ithalatı ile güvenlik, emniyet ve nükleer teminat dikkate alınarak kurum tarafından belirlenen öteki faaliyetler için müsaade alınması mecburî olacak.
Düzenleme kapsamındaki faaliyetlere ait Nükleer Düzenleme Kurumunca belirlenen faaliyetlerde misyon alacak çalışana radyasyondan korunmaya yönelik eğitim veren hukuksal bireyler, radyasyondan korunmaya yönelik hizmet verecek bireyler, faaliyetlerde misyon alacak işçi, ekipman imalatı yapan şahıslar ile üçüncü taraf nezareti yapan şirketler için kurumdan yetki dokümanı alınacak.
Nükleer Düzenleme Kurumu, yetkilendirilen şahıslara öteki şahıslar tarafından verilecek hizmetler yahut güvenlik, emniyet ve nükleer garantiye tesir edebilecek başka faaliyetler için yetki evrakı alma yükümlülüğü getirebilecek.
Kurum yetkilendirdiği bir faaliyet için güvenlik, emniyet ve nükleer teminata ait uyulması gereken şartlar da dahil olmak üzere gerekli yetki şartlarını belirleyecek.
Kurum tarafından verilen lisans, müsaade ve yetki evrakı devredilemeyecek.
Bildirimlere ve yetkilendirmelere ait süreçler, yetkilendirme şartları, müracaat, yetkilerin kapsamı ve geçerlilik müddetleri ile yetkinin yenilenmesi, kısıtlanması, askıya alınması, iptali yahut daha evvel yetkilendirilmiş bir faaliyet için diğer bir kişinin yetkilendirilmesine ait mevzular, Nükleer Düzenleme Kurumunca ilgili bakanlıkların görüşü alınarak yönetmelikle belirlenecek.
Onay süreçleri
Nükleer tesisler, radyasyon tesisleri yahut radyoaktif atık tesislerinin kurulacağı saha Nükleer Düzenleme Kurumu onayına tabi olacak. Kurum, faaliyetlere ait radyasyondan korunma, güvenlik, emniyet ve nükleer garantiyi dikkate alarak onaya tabi öbür konular belirleyebilecek.
Nükleer Düzenleme Kurumu; çalışanların, halkın, etrafın ve gelecek kuşakların radyasyondan korunmasına tesir edebilecek faaliyetler için uygunluk ölçütleri belirleyebilecek ve onaya tabi tutabilecek.
Kontrol ve yerinde inceleme
Düzenleme kapsamındaki faaliyetler ve yetkilendirilen şahıslar Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne tabi olacak. Kurum, yetkilendirme kapsamında yetkilendirilen şahısların yüklenici, alt yüklenici, tedarikçi ve alt tedarikçilerinin faaliyetlerini de denetleyebilecek.
Kurum kontrol ve yerinde inceleme kapsamında, sonuçları prestijiyle kurum açısından bağlayıcı olmayacak halde inceleme, araştırma, tespit ve raporlama yapmak üzere ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk hükmî bireyleri ve gerçek bireylerden teknik takviye hizmeti alabilecek.
Lisans verilen nükleer tesislerin ve radyoaktif atık tesislerinin alanlarında yapılacak yapılar hakkında Yapı Kontrolü Hakkında Kanun kararları ile İmar Kanunu’nun fenni mesuliyete ait kararları uygulanmayacak. Bu yapılara ait her türlü sorumluluk yetkilendirilen bireye ilişkin olacak. Bu yapıların kontrolü Nükleer Düzenleme Kurumunca yapılacak. Bu durum yetkilendirilen kişinin sorumluluğunu kısmen yahut büsbütün ortadan kaldırmayacak. Kontroller bu hususta ihtisas sahibi olan kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte de yapılabilecek. Kurumun bu kapsamdaki talepleri ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşları tarafından gecikmeksizin karşılanacak.
Nükleer Düzenleme Kurumunun kontrolüne ek olarak yetkilendirilen hükmî şahıslar, nükleer tesis yahut radyoaktif atık tesisine ait yapıların kontrolü de dahil olmak üzere kurum tarafından belirlenen faaliyetlerin üçüncü taraf nezareti için yetkilendirilmiş şirketlerden hizmet alacak.
Kontrole tabi olanlar, kurum denetçilerinin ve kurum tarafından görevlendirilen şahısların misyonlarını serbestçe ve vaktinde yerine getirebilmeleri için gerekli kaideleri sağlayacak ve gözetici güvenlik önlemlerini alacak.
Nükleer garanti kontrolüne tabi olanlar, Memleketler arası Atom Gücü Ajansının Türkiye tarafından onaylanmış denetçileri tarafından yapılan kontrollerde, ilgili mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirecek. Bu kontrollere Nükleer Düzenleme Kurumu temsilcisi refakat edecek.
Radyoaktif atıklar ve kullanılmış yakıtlar
Türkiye’nin egemenlik alanı dışında yürütülen bir faaliyet sırasında ortaya çıkmış olan radyoaktif atıklar, Türkiye sonları içine sokulamayacak.
Türkiye hudutları içinde üretilmiş ve kullanım müddeti dolduğunda menşe ülkeye iade kuralı ile ihraç edilmiş radyasyon kaynaklarına, radyoaktif atıkların transit geçişine ve doğal radyoaktif hususların bulaşmış olduğu materyalin ithalatına kelam konusu karar uygulanmayacak.
Radyoaktif atıklar etrafa salınamayacak yahut bırakılamayacak.
Yürütülen faaliyetlere ait ortaya çıkan kullanılmış yakıtların yahut bertaraf hariç radyoaktif atıkların idaresinde tüm sorumluluk faaliyet için yetkilendirilen şahsa ilişkin olacak.
Tesislerde yürütülen rastgele bir faaliyet sonucu üretilen radyoaktif atıklar öbür bir yetkilendirilen bireye devredilene kadar tesiste depolanacak.
Nükleer santrallerde ortaya çıkan kullanılmış yakıtlar, işletme ömrü boyunca nükleer santral alanında depolanacak.
Faaliyetleri sonucu kullanılmış yakıtı yahut radyoaktif atığı üreten yetkilendirilen kişi, bunların tesis içinde yahut tesis dışarısında her türlü taşınmasından sorumlu tutulacak. İşletmeden çıkarma faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak radyoaktif atıkların her türlü sorumluluğu yetkilendirilen şahsa ilişkin olacak.
Türkiye’nin egemenlik alanında yapılan faaliyetler sonucunda ortaya çıkan radyoaktif atıklar Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) tarafından bertaraf edilecek.
Sahipsiz radyoaktif husus tespit edildiği takdirde TENMAK, ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli önlemleri alacak yahut aldıracak, bertaraf dahil gerekli iş ve süreçleri yürütecek.
TENMAK, yetkilendirilen şahısların görüşlerini de alarak radyoaktif atıkların ve kullanılmış yakıtların idaresine ait ulusal radyoaktif atık siyaseti ve stratejisinin belirlenmesine temel Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı Taslağı’nı, sonu 0 ve 5 ile biten yılların sonuna kadar hazırlayacak, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığına sunacak. Bakanlık, Nükleer Düzenleme Kurumunun görüşünü alarak Ulusal Radyoaktif Atık İdare Planı’nı belirleyecek.