Hangi etkenler çocuk ve ergenlerde OKB’yi tetikliyor?
Obsesif Kompulsif Bozuklukların biyo-psiko-sosyal bir hastalık olduğunu belirten uzmanlar, çocuk ve ergenlerde mükemmeliyetçilik, ‘ya daima ya hiç’ şekli fikir kalıpları ve aksiye odaklanma üzere bilişsel süreçlerin OKB oluşumunda, tetiklenmesinde ve sürmesinde kıymetli rol oynadığını vurguluyor. Uzmanlar, bilhassa daha küçük yaş kümesinde takıntıları belirlemenin epeyce güç olduğuna dikkat çekiyor ve tedavide kesinlikle psikoterapiye yer verilmesini tavsiye ediyor. Uzmanlara nazaran aile ortamında bağlantının kısıtlı olması, hislerine gereğince kıymet verilmemesi ve çok müdaheleci ebeveyn yaklaşımları çocuk ve ergenlerde OKB’yi tetikliyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, çocuklarda ve ergenlerde görülebilen Obsesif Kompulsif Bozuklukların teşhis biçimlerine, yol açan nedenlere ve tedavi sistemlerine değindi.
Halk ortasında vesvese olarak tanımlanıyor
Obsesif Kompulsif Bozukluk ya da kısa ismi ile OKB’nin halk ortasında ‘takıntı bozukluğu’ ya da ‘vesvese’ üzere çok farklı isimlerle bilindiğini vurgulayan Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, “İsminden de anlaşılacağı üzere OKB iki bileşenden oluşuyor. Bunlar ‘obsesyonlar’ ve ‘kompulsiyonlar’ olarak tanımlanıyor. Saçma, mantıksız, gereksiz ve yersiz olduğunu bildiğimiz halde aklımızdan çıkaramadığımız, denetimimiz dışında zihnimize giren, bizi zorlayan ve gerilime sokan kanılara obsesyon yani takıntı ismi veriliyor. Obsesif niyetlerin bizde yarattığı huzursuzluk, ıstırap, gerginlik ve rahatsızlık hissini azaltmak için yaptığımız davranışlar ise kompulsiyon yani zorlantı olarak tanımlanıyor.” dedi.
Yaş küçüldükçe obsesyonları fark etmek zorlaşıyor
Bir çocuğun 10 defa ışığı açıp kapamazsa anne ve babasına makus bir şey olacağını düşünmesinin ‘obsesyon’, bunun yarattığı gerginlik ile baş edemeyip bu çocuğun 10 kez ışığı açıp kapamasının ise ‘kompulsiyon’ olarak değerlendirildiğini belirten Beşenek, “Çocuk ve ergenlerde hem obsesyonlar hem de kompulsiyonlar çok farklı biçimlerde ve içeriklerde karşımıza çıkabiliyor. Yaş küçüldükçe obsesyonları tam olarak fark edebilmek ve tanımlamak zorlaşıyor ve genelde yalnızca kompulsiyonlar formunda görülüyor.” sözlerini kullandı.
Aile ortamı OKB oluşumunda değerli bir etken
Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, her psikiyatrik hastalıkta olduğu üzere OKB’nin de biyo-psiko-sosyal bir hastalık olduğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“OKB’nin biyolojik tarafını genetik yüklülük oluşturuyor ve ailede OKB yahut gibisi bir hastalık olması çocuklarda OKB riskini artırıyor. Ruhsal taraftan ise çocuğun kendisi ve kişiliği ile ilgili etmenler devreye giriyor. Mükemmeliyetçilik, ‘ya daima ya hiç’ stili niyet kalıpları, felaketleştirme, aksiye odaklanma ve çok genelleme üzere bilişsel süreçler OKB oluşumunda, tetiklenmesinde ve sürmesinde değerli rol oynuyor. OKB’nin toplumsal istikametinde ise en büyük etmen aile ve ebeveynlerin tavırlarıdır. İrtibatın kısıtlı olduğu, hislere gereğince değer verilmeyen, çok muhafazacı ve çok müdahaleci ebeveynlik biçimlerinin mevcut olduğu, çocuğun kendisi olarak var olmasına ortam hazırlanmayan, çocuğun kelam sahibi olduğunu fark edemediği, çocuk ismine kararlar alınan aile ortamlarında OKB’nin daha fazla görüldüğünü söyleyebiliriz.”
Hudutlar güzel çizilmeli
Ölçülü seviyede düzenlilik, tertiplilik ve mükemmeliyetçiliğin toplumda kabul gören, takdir edilen ve hatta teşvik edilen durumlar olduğunu hatırlatan Dr. Ali Mert Beşenek, “Ancak burada hastalık ve yeterlilik hali ortasındaki sonu güzel çizmek gerekiyor. Çocuk ve ergenin bu davranışları ne vakit obsesyon boyutuna varıp çocukta ruhsal bir dert yaratmaya başlarsa beraberinde okul – aile – akran işlevselliğinde bozulmalar meydana gelir. Takıntıları nedeniyle beşerlerle münasebete girmekten kaçınabilir, okula gitmek istemeyebilir, dışarı çıkmak istemeyebilir yahut meskene konuk gelmesini istemeyebilir. Bütün bu örneklerde olduğu üzere çocuğun hayatında önemli bozulmaya sebep olabilecek seviyedeki takıntılar ve zorlantılar bir çocuk psikiyatri uzmanı tarafından değerlendirilmeli.” dedi.
Davranışları tik olarak düşünülebilir
Bilhassa daha küçük yaş kümesinde takıntıları belirlemenin epeyce güç olduğuna dikkat çeken Dr. Ali Mert Beşenek, “Küçük yaştaki çocuklarda büyüsel kanılar hayli sık görülüyor. Bu durum çocuğun gelişimsel olağan bir özelliği olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten yeniden küçük yaştaki çocuklar takıntılarını tam olarak tanım edemedikleri için bunu bir ‘iç ses’ yahut ‘iç sıkıntısı’ olarak tanım edebilirler. Bu durum telaş bozuklukları yahut psikotik rahatsızlıklar ile karışabilir. Misal biçimde kompulsiyonlar dışarıdan anlamsız hareketler olarak algılanabilir ve çocuğun bu davranışlarının bir çeşit tik olduğu düşünülebilir.” diye konuştu.
Psikoterapi tedavinin bir kesimi olmalı
OKB’nin tedavisinde önerilen yolların ilaç tedavileri ve psikoterapileri kapsadığını belirten NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, “İşlevsellikteki bozulma seviyesi çok ağır olan olgularda ilaç tedavisi kesinlikle öneriliyor ve ilacın faal dozda uzun mühletler kullanılması gerektiği belirtiliyor. Hastalığın şiddetinden bağımsız olarak hem hafif hem de ağır olgularda psikoterapinin kesinlikle tedavinin bir kesimi olması gerektiği kabul ediliyor. Bu açıdan OKB tedavisine tesiri en besbelli psikoterapi çeşidinin “Bilişsel Davranışçı Terapi” olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı