Bugün Türkiye’nin NATO’ya katılışının 70. yıldönümü. Türkiye’nin NATO ittifakına katılmasının yıldönümünde Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan’ın soL Haber Portalı’nda mevzuyla ilgili bir röportajı yayımlandı.
Okuyan’ın soL’un sorularına verdiği cevaplar şöyle:
NATO hem çok tartışılan hem de hiç tartışılmayan bir mevzu. Kastım şu: NATO üyeliği Türkiye’deki kapitalist sistemin en belirleyici özelliklerinden biri, bu açıdan üzerinde ne kadar konuşulsa az. Türkiye solu başından itibaren bu bağlılığa karşı halini aldı, eleştirdi, bu bağın halk düşmanı karakterini gündemde tutmaya çalıştı. Öteki taraftan nizam siyasetinin özneleri açısından mevzu adeta tabu muamelesi görüyor. Her şey tartışılıyor, NATO hariç. Neden bu türlü?
NATO’yu tartışamazlar. NATO bu sistemin ilan edilmemiş kutsalıdır. Aslında bütün NATO ülkelerinde misal bir durum kelam hususudur. NATO Sovyetler Birliği’ne karşı kurulmuştu. Pekala bunun bugün manası ne? Sovyetler Birliği’nin yerine Rusya geçti, bu kadar kolay mi? Bu tıp bir akıl yürütme, NATO’nun yalnızca ve yalnızca ABD emperyalizminin çıkarlarına hizmet eden bir örgüt olduğu sonucuna vardırır bizi. Meğer NATO, bir sermaye örgütüdür. Sovyetler Birliği’nin artan güç ve itibarına karşı kurulmuştur lakin özünde milletlerarası emekçi hareketine karşı bir savaş ya da terör örgütüdür. Sovyetler Birliği’ne zıtlığın ardında anti-komünizm ve sınıf çıkarları vardır. Münasebetiyle NATO bütün üye ülkelerin sermaye sınıfı açısından kendi egemenliklerini sürdürmenin garantisidir. NATO üyesi ülkeleri Sovyetler direkt tehdit etmedi lakin bu ülkelerde burjuva iktidarlar tehdit altındaydı. Bu nedenle NATO her ülkede saklı yapılanmalar kurdu, kontrgerilla örgütlenmelerine gitti. Üye ülkelerde sırf askeri değil sivil bürokrasiyi de kendi tezgahından geçirmek için kanallar yaratan NATO her şeyden evvel bir sermaye örgütüdür. Emperyalizm içi rekabette kullanılması, ABD’nin çıkarlarına hizmet eden bir kurum olması bu gerçeği değiştirmez. İşte bu yüzden sistem partileri NATO’yu sorgulayamaz. Dünyada sisteme eklemlenme sürecine giren “sol” hareketleri takip edin, birinci yaptıkları şey NATO’ya karşı telaffuzlarını yumuşatmaktır.
Pekala bu durum, bilhassa son yıllarda, kamuoyu önünde olmasa da, devletin ilgili kısımlarında, kapalı kapılar arkasında NATO’nun tartışılmadığını gösterir mi bize? ABD’nin zirvesinde oturduğu emperyalist hegemonya zinciri eski gücü ve düzenliliğini kaybetmişken, bu tertibin asli tertibinin tartışılmaması mümkün mü?
Devlette NATO aykırısı yüklü bir odak olduğunu düşünmemek gerekiyor. NATO karşısında daha pazarlıkçı odaklar var. Kimi bürokratların emeklilikten sonra NATO aykırısı kesilmesi bizi yanıltmamalı. Türkiye’de devlet aklı NATO’cudur. Kuşkusuz ülkemiz tarihinde tek tek onurlu, halkçı, yurtsever, devrimci bürokratlara şahit olunmuştur ve bundan sonra da bu örneklerle karşılaşacağız. Lakin gerçekçi olalım. Bugün ulusalcı olarak tanımlanan kısımlar, soruna sınıfsal bakmadıkları için NATO’yu ve hatta ABD’yi bir rekabet alanı olarak görüyorlar. Onlara nazaran Türkiye’nin sınıflarüstü ulusal çıkarları var ve dünyadaki bütün güçler o çıkarların yeni sözleri karşısında takındıkları tavra nazaran tasnif ediliyor. Bugün NATO Yunanistan ile ihtilaflı başlıklarda “Türk tezi”ne yakın dursa, bunların hepsi NATO ve ABD tersliklerini rafa kaldırır. Sınıfsal bakmadan dengeli bir anti emperyalist konumlanış mümkün değildir.
Öyleyse Türkiye kapitalizminin işverenleri (hem sermaye, hem bürokrasi anlamında) nereye kadar, neyi tartışabilirler?
Aslında tartıştıkları, Türkiye’nin emperyalist sistemde nasıl daha güçlü bir yer tutacağı, buna giden yollardır. Burada iki sıkıntı birbirine karıştırılmamalı. Türkiye’nin ABD’nin ittifak sisteminden biraz uzaklaşması, Türkiye’nin emperyalist sistemden uzaklaşması manasına gelmez. Bugün emperyalist dünya sisteminin dışına lakin esaslı bir devrimci altüst oluşla ve üretim araçlarında özel mülkiyete son verme tezindeki bir iktidarla çıkabilirsiniz. Emperyalizmi ABD ile özdeşleştirmek, emperyalizmi zerre anlamamak demektir. ABD hâlâ en tehlikeli ve saldırgan emperyalist ülkedir. Bununla birlikte sistem içinde büyük bir uğraş sürmektedir. Bu bir hegemonya gayretidir ve dünyamızın istikrarsızlık ve savaş tehdidi ile karşı karşıya kalmasının nedenidir. Şu anda Türkiye’de ABD ve Avrupa ile ilgilerin yine tanım edileceği bir süreç, bir tartışma yaşanıyor. Türkiye’nin ihtilal olmadan ABD’den bütünüyle kopması sıfır olasılıktır. Bu ülke havada asılı duramaz. Türkiye’nin yükünü Rusya taşıyamaz, Moskova’dakilerin bu türlü bir niyeti de yok aslında. Türkiye’de işverenler, ABD ve AB ile bağlantılardaki meselelerin azaltılmasını fakat çok istikametli bir dış siyasetin geliştirilmesini istiyorlar. Gidişat o istikamette olacaktır. Ta ki, emekçi sınıfı bu asalakları sırtından atıncaya kadar. Türkiye’de ihtilal olacak ve ülkemiz bağımsız ve hükümran bir ülke olacak. Bu kadar kolay.
Son zamanlardaki tartışmalara gelmeden evvel AKP iktidarının NATO’yla bağına dair bir genel çerçeve çizebilir misiniz? Çok uzun ve siyaset tarihimiz açısından da fırtınası bol, sert bir periyot oldu. Son 20 yılda birçok şeyin değiştiğini düşünürsek, siz AKP iktidarı devrinde Türkiye-NATO münasebetlerinde, geçmişle kıyaslandığında, ne görüyorsunuz?
Buradaki özgünlük AKP’den değil NATO’dan kaynaklanıyor aslında. NATO, ABD’nin hegemonyası sarsıldıkça hem ortak strateji belirlemekte zorlanıyor hem de içindeki çelişkiler ağırlaşıyor. Dediğim üzere hiç tartışmayacakları sermaye egemenliği, kapitalizmin devam etmesidir. Bunun dışında NATO son 30 yılda çok çalkantılı bir devir geçiriyor ve bu pek doğal. AKP yıllarında Türkiye’nin NATO ile bağlarındaki en kıymetli yenilik, Erdoğan ve arkadaşlarının NATO idaresinde rahatsızlık yaratan her şeyden kurtulmaya çalışmalarıdır. Bir yandan da AKP’nin NATO’yu baypas ederek ABD ile Arap coğrafyasında ortak hareket ettiği bir periyot var. Burada topyekun bir başarısızlık olmadı tahminen fakat AKP ve Türkiye kapitalizminin hudutları ortaya çıktı. İşte bu noktada NATO içinde de Türkiye ile tansiyonlar arttı. Lakin yeniden de AKP’nin NATO konusunda her vakit ihtimamlı davrandığını söyleyebiliriz. NATO bürokrasisi de, siyasal dışavurumculukla hareket eden demagog AB ülke idarelerinin aksine AKP ile ilgilerde son derece gerçekçi ve yapan olageldi. Bu manada ben AKP periyodunda NATO ile ilgilerin özel olarak sıkıntılı olduğunu düşünmüyorum. Fethullahçı takımların tukaka ilan edildiği periyot kaçınılmaz boşluklar oldu Türkiye’nin NATO’daki varlığında fakat Hulusi Akar ve arkadaşlarının bu sorunu çözdükleri görülüyor.
Aslında bunların teorik tartışmalar olmadığı, hayati ve yakıcı bahisler olduğu Ukrayna gündemiyle bugünlerde bir sefer daha anlaşıldı. Türkiye’nin buradaki durumuna gelmeden evvel, ABD, öncelikli tehdit olarak uzun müddettir Çin’i göstermesine karşın neden Rusya ile bu türlü bir gerginlik yaşanıyor? Hatta son günlerdeki açıklamalar gerginlikten fazlası olduğunu gösteriyor.
Biden’ın Rusya için uygun bir seçenek olmadığı biliniyordu. Rus “resmi” medyası bayağı Trumpçılık yaptı ABD seçimleri sırasında. Ne olursa olsun, bizim ısrarla söylediğimiz bir şey vardı, Biden bazılarının büyük bir ahmaklıkla sav ettiği üzere berbatın uygunu filan değildi, birçok açıdan daha savaşçı, daha saldırgan bir ekolden geliyordu. ABD emperyalizminin stratejisi Çin ve Rusya’yı birbirinden koparmak. Ancak yalnız bu değil. ABD Avrupa’yı Rusya’dan uzak tutmak üzere bir kedere de sahip. Bunlar kolay değil. ABD ittifaklar sistemini korumak için büyük uğraş harcıyor. Ukrayna sorununda Rusya’yla tansiyonu artırmak, Almanya ve Fransa’nın Rusya siyasetinde özgür davranmalarının önüne geçmek için de gerekiyordu. Ayrıyeten ABD, askeri ve ekonomik baskıdan yılan Rusya’nın birtakım kırmızı çizgilerden vazgeçmeksizin ABD ile muahedeye hazır olduğunu biliyor. Bu da Çin ile Rusya’nın ortasını açma maksadı ile uyumlu. Lakin her şey bir günde olacak diye bir şey yok. Bu bir tansiyon ve en kıymetlisi ABD eski gücünde değil.
Sıcak bir çatışma ihtimali görüyor musunuz? Zira husus, tarafların beklentilerine bakılacak olursa, kilitlenmiş görünüyor…
Sıcak bir çatışma zati var. Direkt Rusya ile NATO’nun karşı karşıya gelmesi ise şu an için düşük bir mümkünlük olsa bile, mümkündür. Emperyalist dünya savaş üretiyor. Ve birebir vakitte birtakım şartlar denk geldiğinde tarafların öznel kararı olmaksızın savaş patlayabilir. Bu nedenle savaş tehlikesi elbette var. Fakat bana soracak olursanız, şimdi Rusya ile NATO ortasında kapsamlı bir çatışma için şartlar uygun değil.
Pekala Türkiye? Bir NATO üyesi olarak, ancak tıpkı vakitte Rusya’yla düzgün geçinmeye mahkum bir ülke olarak, ne yapabilir?
Türkiye tercih yapmıyor, aslında NATO’nun içinde. Lakin şu anda hala hareket alanı olduğunu, tarafların tansiyonu yönettiğini bildiğinden AKP de rol kapmaya çalışıyor. Fakat dikkatle bakıldığında Türkiye Ukrayna’yı Rusya’ya karşı kışkırtan, cesaretlendiren ülkelerden biri. Rusya’nın buna karşı yapabileceği pek bir şey yok. Türkiye’nin Rusya’ya karşı açıktan daha sert ve tansiyon üreten bir koordinata yerleşmemesi için çok ihtimamlı davranıyorlar. Lakin bir çatışma durumunda Türkiye (AKP olsun olmasın) NATO’da savaş tamtamlarını en çok çalan ülke olacaktır.
Tekrar iç siyasete dönecek olursak, bilhassa son aylarda, Batı basınında Erdoğan iktidarının geleceği hakkındaki senaryolar üzerine yazılan yazılarda, NATO hatırlatmalarının tekrar gündeme geldiğini görüyoruz. Erdoğan’ın kuyruğu dik tutma açıklamalarına Hulusi Akar’ın, İbrahim Kalın’ın “mevkidaşlarıyla” görüşmelerinin eşlik etmesine çok sık denk gelir olduk. İktidar içinde bir rol paylaşımı mı var, yoksa Erdoğan da kendini garantiye alacak bir geçiş için bu isimleri mi elçi tayin etti? Ya da daha faklı senaryolar mı kelam konusu? Mevcut iktidarın NATO-batı münasebetleriyle ilgili ne görüyorsunuz?
Dış siyasette bugün Erdoğan ve Çavuşoğlu’nun yükü pek yok. Hulusi Akar ve İbrahim Kalın kritik bütün başlıkları belirliyorlar. Bunu Erdoğan’a karşın yaptıklarını söylemiyorum. Ancak Erdoğan’ın bu durumu kabullendiğini, diğer devası kalmadığını düşünüyorum. Akar ve Kalın NATO açısından muteber isimler ve AKP’den çok Türkiye’yi önemsemeye başlayan batılı emperyalist merkezler için muhtemel bir geçiş periyodunun en büyük garantileri. Ben bu iki ismin de AKP periyodu biterse Türkiye’nin gündeminden düşeceğine açıkçası inanmıyorum.
Aslında Erdoğan’ın, güç görünse de, iktidarını muhafazasının tek yolu Batı’yla bağlarında yeni bir sayfa açabilmesinden geçiyor. İktisat için gerekli kaynağı da lakin buradan bulabilir. Muhalefet de bunun farkında ancak o mevzuya hiç girmeyi tercih etmediğini görüyoruz. Muhalefetin bu mevzuda bir stratejisi var mı? Varsa ne üzerine heyeti sizce?
Hem AKP hem muhalefet ABD, Avrupa Birliği ve Türkiye burjuvazisinin teveccühünü kazanma kaygısında. Bunun için yarışıyorlar. AKP burada bir toparlanma olmaksızın devam edemez. Ve bu yolda birtakım adımlar atıldı. Öte yandan kimi adımlar geç kalındığı için boşa çıkıyor. Bir de tarihi bir krizle karşı karşıya AKP. Halkta büyük bir hoşnutsuzluk var. Aslında bu durum hem iktidarı hem muhalefeti hazırlıksız yakaladı. Her ikisi de sermaye tertibinin yargıçlarını tavlamak üzere hareket ediyordu. Artık hesapta olmayan bir aktör, işçi halk sesini yükseltiyor. Bu onlar için hiç uygun olmadı. Zira halk o kadar öfkeli ki, işverenleri şad etmek için atılan her adım onları siyaseten vuruyor. Bugün CHP başta olmak üzere muhalefet partileri halkın bir an evvel susmasını bekliyor. Zira onların ufkunu aşan bir toplumsal reaksiyon var.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı