Ergenlik periyodu biyolojik, ruhsal, zihinsel ve toplumsal açıdan bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı, çocukluktan yetişkinliğe geçiş süreci olarak tanımlanıyor. Ön ergenlik devrinde gençlerin yakın bir arkadaşa ve sırdaşa gereksinim duyduğunu belirten uzmanlar, bu yakın ilgiyi kuramayan ergenlerin yalnızlık duygusu içine düşebildiğini söz ediyor. Uzmanlar, ergenlik periyodunda ailelere önyargılarından kurtulmalarını ve çocuğunun büyüdüğünü kabullenerek irtibat halini değiştirmelerini tavsiye ediyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Çocuk Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, çocukluktan ergenliğe geçiş süreci hakkında kıymetli bilgiler ve tavsiyeler paylaştı.
Ergenlikte gençlerin yönlendirilmesi zorlaşıyor
İnsanın doğduğu andan itibaren kendini yaşadığı aile içinde sevgi, memnunluk, endişe, kızgınlık üzere hislerle bireyler ortası etkileşim içinde bulduğunu belirten Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Bu halde doğumla bir arada çocuk, etrafını saran fizikî ve toplumsal etrafa ahenk savaşını başlatıyor. Fakat bu çabayı gerçekleştirirken en büyük destekçisi anne ve baba oluyor. Ergenlik periyodundaki gençlerin yönlendirilmesi güçtür. Zira ergenlik periyodunda beklenti, istekler sorgulanmaya başlanıyor. Ergen, çocukluk ve yetişkinlikte öğrendiği paha yargıları ortasında karar vermekte zahmet çeker. Ergenlik devrinde oluşan özerklik ve bireyleşmeye bağlı olarak sorgulamayı, kendine ilişkin fikirler üretmeyi öğrenen ergenler kendi kimliğini oluşturmaya, aileden ayrışmaya ve kendi başına var olmaya başlıyor. Bu süreç beraberinde anne-baba ve ergen alakalarının tekrar şekillenmesini gerektiriyor.” diye konuştu.
Ön ergenlikte sırdaşa muhtaçlık duyuyorlar
Ergenlik periyodunun biyolojik, ruhsal, zihinsel ve toplumsal açıdan bir gelişme ve olgunlaşmanın yer aldığı, çocukluktan yetişkinliğe geçiş periyodu olduğunu tabir eden Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Ergenliğe geçiş yani ‘buluğa erme’ periyodunun kızlar için 11-13, erkekler için ise 13-15 yaşları ortasında olduğu biliniyor. Ön ergenlik devrinde birey için kendi cinsinden yakın bir arkadaş-sırdaşa duyulan gereksinimi büyük kıymet taşıyor. Bu devirde birey kendi iç dünyasını paylaşabileceği, kendi cinsinden yakın arkadaşlar edinir. Böylelikle kişi, öteki beşerler tarafından nasıl görüldüğünü öğrenmek ister ve bu da gence olumsuz taraflarını görme ve değiştirme talihi sağlar. Ergen bu periyotta yakın arkadaşlıklar kurmayı beceremezse, yalnızlık duygusu içine düşer.” dedi.
Aileler çocukların davranışlarını izlemek istiyor
Ergenlik öncesinde çocukların vakitlerini çoğunlukla aileleri ile harcadığını lakin ergenlik devrinde mesken dışında ve arkadaşlarıyla harcama eğiliminde olduklarını belirten Kilit, “Bu nedenle aileler çocuklarının ne yaptığını, kimlerle vaktini geçirmek istediğini bilmek istiyor ve izleme davranışlarına başvuruyorlar. Ebeveyn izlemesi, anne-babaların çocuğun nerede olduğunu, aktivitelerini ve adaptasyonunu izleme gayreti, çocuklarının konut dışı aktiflikleri hakkındaki bilgileri olarak tanımlanıyor. Buna nazaran, ergenlerin aktivitelerine yönelik üç çeşit izleme yolundan kelam edilebilir. Birincisi ergen rastgele bir soru olmadan yaptıklarını ebeveyniyle paylaşabilir. İkincisi ebeveynler çocuklarına ya da çocuklarının arkadaşlarına bilgi almak için sorular sorabilir. Üçüncüsü ise ebeveynler kurallarını ve sınırlamalarını ergenle paylaşır ve ergenin müsaadeli olarak etkinliklere iştiraki sağlanabilir.” sözlerini kullandı.
Mahremiyet şahsî gelişim açısından kıymetli
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, mahremiyetin ferdî gelişimin en kıymetli modüllerinden biri olduğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Mahremiyet birebir vakitte otonominin ve kişiliğin anahtarı olan bir kavramdır. Ergenliği zımnilik sonlarının değişim içinde olduğu bir devir olarak tanımlayabiliriz. Gençler ekseriyetle kendi özel alanlarına ait sonlarını ebeveynlerinin beklentilerinden daha geniş tutabiliyorlar. Yani ergenler kendileriyle ilgili bilgilerin ne kadarını ebeveynleriyle paylaşmaları gerektiği konusunda ekseriyetle ebeveynlerinden farklı görüşte oluyorlar. Bu durum ise ergen ve ebeveynin özel alan ve saklılıkla ilgili beklentilerini tekrar düzenlemeleri gerektiği manasına geliyor. Örneğin ergenler mesken ödevleri, arkadaş seçimi üzere durumları şahsî mevzular olarak görmelerine karşın, ebeveynler bu tıp bahisleri bilhassa ergenlik periyodu boyunca izlemeyi, müdahale etmeyi ve denetim etmeyi tercih ediyor. Bu nedenle ergenler çoklukla boş vakit aktiviteleri, riskli davranışları, akran ve romantik münasebetlerini gizleme eğiliminde oluyorlar. Sigara içmek, alkol kullanımı, gecikme ya da ebeveynin hoşlanmadığı arkadaşlarla vakit geçirme üzere davranışları örnek gösterebiliriz.”
Kız ergenler ile bağlantı daha kolay kurulabiliyor
Açık irtibat ve inancın annelerin denetim hissini güçlendirdiğini belirten Kilit, “Bu bahiste ergenin cinsiyeti kimi farklılıklar oluşturuyor. Genel olarak kız ergeni olan anneler, kızlarıyla daha açık bir bağlantı tanımlıyor, kızları hakkında daha fazla bilgiye sahip olduklarını belirtiyorlar. Bilakis, erkek ergeni olan anneler, tesirli bağlantı kuramamaktan ve bilgi sahibi olamamaktan yakınıyorlar. Bu durumda babaya da rol düşüyor. Odanın kapısını kapatma, eşyalarına müsaadesiz dokunulmasını engelleme ve arkadaşlarıyla yalnız vakit geçirme, ergenin mahremiyet muhtaçlığının birer göstergesi oluyor.” dedi.
Ebeveynler çocuğun büyüdüğünü kabullenmeli
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, ailenin bu periyotta önyargılarından kurtulması ve çocuğunun büyüdüğünü de kabullenerek bağlantı halini değiştirmesi gerektiğini söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Ergenin karamsarlık, huzursuzluk ve iç ezası üzere güzele gitmeyen hislerden bunaldığını da göz önünde bulundurarak kendisine inanç verip, bu hislerin süreksiz olduğunu anlatacak bir ebeveyne gereksinimi olduğunu bilmesi çok değerli. Ebeveynler genci eleştirmeden, küçümsemeden ve yargılamadan dinlemeli, kendini anlatmasını sağlayarak ergeni rahatlatmalı, bütün arkadaşlarını direkt eleştirmeden tanımaya çalışmalı, kendi deneyimleri doğrultusunda gördüğü problemlerde emredici olmamalı, çocuğun arkadaşlarını ve yaşadığı olayları objektif bir biçimde değerlendirmesini sağlayacak biçimde onun niyetinin de ne kadar kıymetli olduğunun altını çizecek konuşmalar yapmalıdır.”
İşte bağlantıda dikkat edilmesi gereken noktalar
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, ebeveynin ergenle irtibata geçerken dikkat etmesi gereken teknikleri şöyle sıraladı;
– Önemsememe: Kişinin söylediğini dinler üzere görünüp, dinlememesi.
– Seçici dinleme: Söylenen birtakım kısımlarını duyması, ilgi göstermemesi.
– Dikkatli dinleme: Söylenen kelamlara dikkat etmesi, hangi sözlerin kullandığının farkına varması.
– Empatik dinleme: Kişinin dinlediği kişiyi manaya emeliyle dinlemesidir.
Eleştirilme korkusu depresyona yol açıyor
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, ‘Ebeveynin çocuğuna uygun davranışı ve neyin yanlış neyin hakikat olduğunu öğretmesi için anne babanın kendi ortasındaki tavır davranışlarda istikrarlı, dengeli, kararlı olmaları gerekiyor’ dedi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
“İdeal anne-baba kavramını belirlemek zordur. Fakat çocuklarının gereksinimlerini sezen, onlara uygun cevap veren, ne çok hoşgörülü, ne çok katı olan, çocuğuna karşı esnek hal içinde olan, dengeli olan ebeveynler çocuklarını her daim sonsuza kadar dinleyen anne babalardır. Anne babaları tarafından kabul görmeden yetiştirilen çocuklar güvensizlik ve yalnızlık duygusu geliştirerek büyüyorlar. Çocuklar sevilmeye ve paha verilmeye muhtaçlığı duyuyorlar. Çocuklardaki eleştirilmek ve reddedilmek korkusu alınganlık, ümitsizlik ve depresyona yol açıyor. Bu çocuklar ilerideki hayatlarında kolay kolay incinen, depresyon yaşayan bireyler olarak hayatlarına devam ediyorlar. Çocuğun benlik hürmetini; çocuğun anne-babası ile ortasındaki münasebetler, çocuğun içinde doğup büyüdüğü aile ortamı, anne ve babaların kendi ortalarındaki bağlar, çocuğun ebeveynin beklentilerine uygun bir çocuk olup olmaması, çocuk sayısı, çocuğun cinsiyeti ve karakteristik özellikleri, ailenin sosyoekonomik durumu ve kültürel özellikler üzere pek çok etken belirliyor.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı