Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), Şubat ayı Para Siyaseti Heyeti’nin 17 Şubat tarihinde yapılan toplantısının özetini yayımladı. Raporda, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli formda azaltılması ve Döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacağı belirtildi.
Raporda yer alan başlıklar şöyle;
Enflasyon Gelişmeleri
- Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 11,10 oranında artmış, yıllık enflasyon 12,61 puan yükselişle yüzde 48,69 olmuştur. Ocak ayında döviz kurunda daha istikrarlı bir seyir izlenirken, milletlerarası emtia fiyatlarında yüksek artışlar görülmüş, güç kümesi bu bağlamda öne çıkmıştır. Besin kümesinde fiyat artışları genele yayılırken, son periyotta daha ölçülü seyreden taze meyve ve zerzevat fiyatları Ocak ayında olumsuz ayrışmıştır. Memleketler arası emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ve tedarik sıkıntılarına bağlı olarak üretici fiyatları yıllık enflasyonu kayda kıymet bir biçimde yükselmiştir. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonlarındaki ve yakın devir ana eğilimlerindeki yükseliş Ocak ayında sürmüştür.
- Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Ocak ayında yüzde 10,90 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 11,81 puan yükselerek yüzde 55,61 olmuştur. Taze meyve ve zerzevat kümesinin tesiriyle işlenmemiş besin alt kümesinde yıllık enflasyon 15,15 puan artışla yüzde 54,98 düzeyine yükselirken, işlenmiş besin yıllık enflasyonu 8,63 puan artışla yüzde 56,20 düzeyine ulaşmıştır. Taze meyve ve zerzevat alt kümesinde fiyatlar Ocak ayında yüzde 20,82 ile mevsimsel ortalamalarının üzerinde yükselmiştir. Öbür işlenmemiş besin alt kümesinde süt ve bakliyat kalemleri, işlenmiş besin kümesinde ise tahıl eserleri, peynir ve öbür süt eserleri ile katı-sıvı yağlar kalemleri fiyat artışlarıyla öne çıkmıştır. Temel besin kalemlerinde KDV oranının yüzde 8’den 1’e indirilmesi ay ortasında gerçekleştiği için indirimin olumlu tesiri tüketici fiyat endeksine Şubat ve Mart aylarında yansıyacaktır.
- Güç fiyatları Ocak ayında yüzde 27,41 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 33,45 puan yükselişle yüzde 76,38 olmuştur. Bu gelişmede, milletlerarası güç emtia fiyatları ile yönetilen ve yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler öne çıkmıştır. Memleketler arası ham petrol fiyatlarındaki yükseliş ve ÖTV ölçülerinin artırılması sonucu akaryakıt fiyatlarında yüzde 23,35 oranında artış olmuştur. Ocak ayında, mesken elektrik ve doğalgaz tarifelerinde yüzde 69,96 ve yüzde 21,35 oranlarında; şebeke suyu fiyatlarında yüzde 11,87 oranında artış gözlenmiştir. Tüpgaz fiyatları ise yüzde 11,28 oranında yükselmiştir. Bu devirde tüketici fiyatları üzerinde başta elektrik olmak üzere güç maliyetlerindeki artışların ikincil tesirlerinin de izlendiği kıymetlendirilmektedir. Şubat ayında akaryakıt fiyatlarındaki artışlar devam ederken, mesken elektrik tanımlarına getirilen kademelendirmenin yapısındaki değişiklik ve şebeke suyunda yapılan indirimler yakın periyot için güç fiyatlarını olumlu istikamette etkileyecektir.
- Temel mal kümesi yıllık enflasyonu Ocak ayında 7,94 puanlık artışla yüzde 48,49 düzeyine ulaşmıştır. Güçlü mal fiyatları bu devirde yüzde 6,43 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 7,31 puan artışla yüzde 56,24 olmuştur. Beyaz eşya ve mobilya kalemleri yüksek fiyat artışlarıyla öne çıkarken, matrah düzenlemesinin katkısıyla araba fiyatları daha hudutlu artış sergilemiştir. Öteki temel mallarda genele yayılan fiyat artışları izlenirken, yıllık enflasyon yüzde 51,23 düzeyine yükselmiştir. Giysi ve ayakkabı alt kümesinde dönem indirimlerinin bu yıl hayli sonlu gerçekleşmesiyle yıllık enflasyon kademeli artış eğilimini sürdürmüştür.
- Hizmet fiyatları Ocak ayında yüzde 7,89 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 7,23 puan artışla yüzde 29,56 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık enflasyondaki yükseliş küme geneline yayılırken, kira ve haberleşme dışındaki alt kümelerde artış daha besbelli olmuştur. Ocak ayında yönetilen/yönlendirilen ve vakte bağlı fiyatlama davranışı sergileyen kalemler öne çıkmıştır. Lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar yüzde 8,45 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 50,40 düzeyine ulaşmıştır. Bu periyotta öne çıkan bir öbür küme olan ulaştırma hizmetlerinde ise fiyatlar yüzde 16,88 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon yüzde 39,31 olmuştur. Son periyot akaryakıt fiyat gelişmeleri ve enflasyonda oluşan yüksek düzeyleri takiben, yönetilen kent içi ulaşım ve demiryoluyla yolcu nakliyatı fiyatlarının yanı sıra kargo ve karayolu-havayolu yolcu nakliyeciliği fiyatlarında besbelli artışlar gerçekleşmiştir. Başka hizmetler içinde, geçmişe dönük fiyatlama davranışı sergileme eğilimi yüksek olan sıhhat hizmetleriyle birlikte bakım ve tamirat, cümbüş ve kültür ile sigorta hizmetleri fiyatları üste çeken öbür kalemler olmuştur. Mevsimsel tesirlerden arındırılmış datalar kira alt kümesinde yükseliş eğiliminin hızlandığına işaret etmiştir.
- Alkollü içecekler ve tütün kümesinde fiyatlar Ocak ayında yüzde 21,90 oranında yükselmiştir. 2021 yılı ikinci yarısında oluşan ÜFE artışı maktu vergilere yansıtılırken, alkollü içeceklerde üretici fiyatları kaynaklı artışlar da gerçekleşmiştir. Bu gelişmelerle küme yıllık enflasyonu yüzde 45,34 düzeyine yükselmiş, alkollü içecek ve tütün eserlerinin Ocak ayı yıllık manşet enflasyondaki artışa katkısı 1,21 puan olmuştur.
- Piyasa İştirakçileri Anketi Şubat ayı sonuçlarına nazaran cari yıl sonu enflasyon beklentisi 4,31 puan artışla yüzde 34,06’ya yükselirken, gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 0,54 puan düşüşle yüzde 24,83’e gerilemiştir. Öte yandan, uzun vadeli enflasyon beklentilerindeki üst istikametli güncellemeler Şubat ayında da devam etmiş ve gelecek beş yıla ait enflasyon beklentisi 0,13 puan artışla yüzde 9,05’e yükselmiştir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
- Öncü göstergeler, global iktisattaki güçlü toparlanmanın hudutlu bir ivme kaybına rağmen devam ettiğine işaret etmektedir. Global iktisadi faaliyette yaşanan toparlanma ve aşılama oranlarındaki artışa karşın salgında varyantlar ve artan jeopolitik riskler, global iktisadi faaliyet üzerindeki aşağı istikametli riskleri canlı tutmakta ve belirsizliklerin artmasına yol açmaktadır.
- Global talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, güç başta olmak üzere kimi dallardaki arz kısıtları ve nakliyat maliyetlerindeki yüksek düzey milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artmasına yol açmaktadır. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini kıymetlendirmektedir. Bu çerçevede, iktisadi faaliyet, işgücü piyasası ve enflasyon beklentilerinde ülkeler ortasında farklılaşan görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti irtibatlarında ayrışma gözlenmekle birlikte, merkez bankaları destekleyici nakdî duruşlarını hala sürdürmekte, varlık alım programlarına devam etmektedir.
- Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında son periyotta görülen toparlanma devam etmektedir. Lakin, gelişmiş ülkelerde uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır. Kelam konusu risklerin Türkiye’ye yönelik portföy akımları kanalıyla yaratabileceği tesirlerin, yurt dışında yerleşiklerin portföy pozisyonlanmalarındaki mevcut düzeyler dikkate alındığında daha hudutlu kalabileceği bedellendirilmektedir.
- Enflasyonda yakın periyotta gözlenen yükselişte; ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumları, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler ve talep gelişmeleri tesirli olmaktadır.
- Ocak ayında üretici yıllık enflasyonu artış eğilimini korumuştur. Fiyat artışlarının genele yayıldığı izlenirken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükselmiştir. Yıllık enflasyon, güç ve orta mallarında daha besbelli olmak üzere tüm ana sanayi kümelerinde artış kaydetmiştir. Aylık bazda en bariz fiyat artışı ise güçlü tüketim mallarında gerçekleşmiştir. Güç başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki olumsuz görünüm ve tedarik zincirlerinde süregelen aksamalar ile yüksek nakliyat maliyetleri üretici fiyatları üzerinde baskı yaratan ögeler olmuştur. Bilhassa güç ve güç dışı emtia (başta metal ve tarım olmak üzere) fiyatlarının Ocak ayında ABD doları bazında yüksek bir artış göstermesiyle dış fiyat baskıları güçlü seyretmiştir.
- Kapasite kullanım düzeyleri ve öbür öncü göstergeler yurt içinde iktisadi faaliyetin, dış talebin de olumlu tesiriyle güçlü seyrettiğine işaret etmektedir. Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) Aralık ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak bir evvelki aya kıyasla yüzde 1,6 oranında artmış, çeyreklik bazda ise yüzde 4,3 oranında yükselerek yılın dördüncü çeyreğinde üretimdeki artış eğiliminin güçlenerek devam ettiğini göstermiştir. 2021 yılı genelinde sanayi üretimi artışı yüzde 16,4 olarak gerçekleşmiştir. Aralık ayında sanayi ciro endeksleri hem yurt dışı hem de yurt içi talebin son çeyrekte kuvvetli olduğuna işaret etmektedir. Kelam konusu periyotta perakende satış hacim endeksi aylık bazda düşüş kaydetmekle birlikte çeyrek genelinde kuvvetli gerçekleşerek eğiliminin üzerinde seyretmiştir.
- Yüksek frekanslı datalar Ocak ayının son on gününde uygulanan doğalgaz ve elektrik kesintilerinin üretim ve dış ticaret göstergeleri üzerindeki tesirinin hudutlu olduğuna işaret etmektedir. Öte yandan, Ocak ayı prestijiyle, imalat sanayi firmalarının gelecek on iki aylık periyoda ait yatırım eğilimleri yüksek seyretmektedir. Son periyotta olay sayılarındaki artışa rağmen aşılamanın toplum geneline yayılması salgından olumsuz etkilenen hizmetler ile turizm ve kontaklı kesimlerin gücünü muhafazasına ve iktisadi faaliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanımaktadır. Hakikaten, Ocak ayında salgından daha çok etkilenen hizmet kesimlerinde kartla yapılan harcamalar eğilimin üzerinde seyretmeyi sürdürmüştür.
- İşgücü piyasasındaki düzgünleşme iktisadi faaliyet görünümüyle uyumlu olarak devam etmektedir. Aralık ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak işsizlik oranı yüzde 11,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. İstihdamdaki artış kesimler geneline yayılırken, işgücüne iştirak oranı yükselmiştir. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar, istihdam görünümündeki güzelleşmenin ve işgücü piyasasındaki olumlu seyrin sürdüğüne işaret etmektedir.
- Son devirde güç ithalatındaki kuvvetli seyir cari süreçler istikrarındaki güzelleşme eğilimini sınırlamaktadır. Cari süreçler istikrarı Aralık ayında 3,8 milyar ABD doları açık verirken, 2021 yılında cari süreçler açığı 14,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Yılın son çeyreğinde olumlu seyreden dış talep şartlarının dayanağıyla ihracat gücünü korurken, iktisadi faaliyetin güçlü seyri yanında, başta güç fiyatları olmak üzere emtia fiyatlarındaki yükselişe ve artan güç talebine bağlı olarak ithalat artmıştır. Fiyat tesirleri hariç bakıldığında ise dış ticaretteki gerçek dengelenme sürmüştür. Süreksiz dış ticaret bilgileri, Ocak ayında ithalatta güç kaynaklı artışın sürdüğüne işaret etmektedir. Dış ticaret istikrarındaki bu görünüme rağmen, hizmet gelirlerindeki olumlu seyir cari süreçler istikrarını desteklemeye devam etmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, cari süreçler istikrarının 2022 yılında fazla vermesi öngörülmektedir. Cari süreçler istikrarındaki güzelleşme eğiliminin güçlenerek devam etmesi fiyat istikrarı maksadı için kıymet arz etmektedir. Konsey, bu amaca ulaşmak için uzun vadeli Türk lirası yatırım kredilerinin kıymetli bir rol oynayacağını kıymetlendirmektedir.
Para Siyaseti
- Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesine ulaşılması odağında belirlenecektir.
- Konsey, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın tesisi için atılan ve kararlılıkla sürdürülmekte olan adımlar ile birlikte, enflasyonda baz tesirlerinin de ortadan kalkmasıyla dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Bu çerçevede Heyet, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir.
- Alınmış olan kararların birikimli tesirleri yakından takip edilmekte ve bu devirde fiyat istikrarının sürdürülebilir bir tabanda tekrar şekillenmesi hedefiyle TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci yürütülmektedir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli formda azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacaktır. Konsey, para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilemeyi sürdürecektir.
- Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon beklentileri üzerindeki gecikmeli tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin zıt para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.
- TCMB, fiyat istikrarı temel hedefi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 maksadına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
- Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, zıt para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir formda devamı için uygun taban oluşacaktır.
- Şura, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir. Şura, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve bilgi odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.